Jaskinia Szachownica (I i II)

Długość: Szachownica I - 600 m (w tym korytarze naturalne 350 m), Szachownica II - 200 m.
Deniwelacja: Szachownica I 14 m
Wysokość otworu: 215 m npm.
Położenie otworu: Wapiennik, gmina Lipie, woj. czestochowskie; Krzemienna Gora.

Opis jaskini: System jaskiniowy Szachownicy został odsłonięty w trakcie eksploatacji kamienia. Wyrobisko kamieniołomu przecina Krzemienną Górę w kierunku północ-południe na długości 150 m, pasem szerokości 50 m. Eksploatacja spowodowała zniszczenie znacznej części korytarzy. Można sądzić, że długość jaskini (w stanie pierwotnym - jednej) musiała znacznie przekraczać 2 km. W chwili obecnej znajduje się tu pięć oddzielnych jaskiń, ktore dla łatwiejszego rozróżnienia oznaczono kolejnymi numerami od I do V. Najwiekszą z nich jest Szachownica I, o długości korytarzy 600 m. Szachownica II, położona w zachodniej ścianie kamieniołomu, liczy 200 m długości. Pozostałe (III - V) to małe fragmenty systemu w południowej części kamieniołomu. Do jaskiń prowadzi 12 otworów usytuowanych w ścianach kamieniołomu oraz pionowa studnia z wierzchowiny. Naturalne korytarze systemu Szachownicy maja przebieg poziomy. Ich przekrój poprzeczny przeważnie przypomina soczewkę, niekiedy z wyraźnie zaznaczoną rynną denną. Korytarze przecinają się pod kątem zbliżonym do prostego, tworząc orginalną siatkę - stąd nazwa jaskini. System szerokich korytarzy w Szachownicy I powstał w wyniku podziemnej eksploatacji kamienia w korytarzach jaskini. Ta forma wydobycia umożliwiała uzyskanie materiału bez konieczności zdejmowania nadkładu. Intensywne prace przekształciły duzy fragment jaskini w szerokie na 10-15 metrow korytarze, przez co znaczna cześć próżni (łacznie 250 m korytarzy) zatraciła całkowicie pierwotny charakter. Eksploatacja trwała tutaj do roku 1962 r. Jedyną występujaca w systemie Szachownicy formą naciekową są niewielkie grzybki. Dno sal i korytarzy w częściach poszerzonych przez eksploatacje pokryte jest dużymi blokami i gruzem wapiennym. W częściach naturalnych miejscami występuje namulisko piaszczyste. Szachownica utworzona została przez wody topniejącego lodowca (jaskinia proglacjalna). W systemie Szachownicy stwierdzono świeże obrywy skal oraz wyraźne ugięcia ławicy stropowej w sztucznie powstałych korytarzach. Niewielki nadkład, wymarzanie - stwarzają niebezpieczeństwo odpadania bloków skalnych od stropu. Wejście do Szachownicy II jest zerodowane do tego stopnia iż przypomina niedbale poukładana konstrukcje z klocków. Oparcie lub otarcie sie o nią powoduje kamienną lawine. Należy więc zachować dużą ostrożność w czasie zwiedzania. W jaskini stwierdzono masowe zimowanie nietoperzy. (Znajdujący się na tym terenie rezerwat chroni głownie własnie nietoperze).

Bibliografia:

Jaskinia Niespodzianka

Długość: 90 m.
Głębokość: 17 m
Wysokość otworu: 217,5 m npm.
Położenie otworu: Węże, gm. Działoszyn, woj. sieradzkie; góra Zelce.

Opis jaskini: Otwór jaskini położony jest na dnie wyrobiska. Nad otworem i na północnej ścianie znajdują się zniszczone nacieki. Główny ciąg jaskini to korytarz zmieniający parokrotnie kierunek przebiegu. W końcowych partiach dno opada, a korytarz uzyskuje kilkumetrowa wysokość. Na tym odcinku występują na ścianie polewy i zebra. Boki korytarza przy dnie pokryte są tez drobnymi naciekami grzybkowymi. W dalszym ciągu dno jaskini podnosi się i po kilkunastu metrach zacieśnia. Korytarz nosi ślady eksploatacji, w ścianach pozostały niewysokie nisze po wybranych żyłach kalcytu.
W pobliżu otworu wejściowego odgałęzia się korytarz (obecnie zasypany) z kilkoma odnogami powstałymi przez wybranie kalcytu; na końcu tego odgałęzienia zachowały się bogate formy naciekowe (makarony, stalaktyty, żebra).

Bibliografia:

Jaskinia Stalagmitowa

Długość: 110 m.
Głębokość: 12 m
Wysokość otworu: 222 m npm.
Położenie otworu: Węże, gm. Działoszyn, woj. sieradzkie; góra Zelce.

Opis jaskini: Pionowy otwór znajduje się na dnie wyrobiska. Próżnię te rozpoczyna 7-metrowa studnia (z drabina, zaleca się stosować do niej zasadę ograniczonego zaufania). Z jej dna odchodzą w kierunku południowym i wschodnim korytarze, połączone w głębi systemem niskich komór.
Jaskinia w znacznym stopniu została zniszczona w wyniku eksploatacji wapienia i kalcytu; zniszczeniu i poszerzeniu uległa miedzy innymi studnia wejściowa i znaczna cześć korytarzy. W korytarzu wschodnim zachowały się stemple, a pod ścianami pryzmy kamieni. Szata naciekowa pozostała nienaruszona jedynie na niewielkim fragmencie stropu tego korytarza. Występują w nim buły i guzy nacieków kulistych, widoczna jest również 30-centymetrowej grubości żyła kalcytu, będąca niegdyś przedmiotem eksploatacji.
Dno jaskini w części południowej wypełnione jest gliniastym namuliskiem; w korytarzach, gdzie prowadzono eksploatacje, dno pokrywa gruz wapienny.

Bibliografia:

Jaskinia Za Kratą

Długość: 70 m.
Głębokość: 17 m
Wysokość otworu: 215,5 m npm.
Położenie otworu: Węże, gm. Działoszyn, woj. sieradzkie; góra Zelce.

Opis jaskini: Do wewnątrz prowadzi wąska szczelina miedzy skałkami, od góry zabezpieczona betonowa płyta. Dno opada w dol do niewielkiej studzienki (drabina, zaleca się stosować zasadę ograniczonego zaufania). Dalej - krety korytarz, początkowo niski, doprowadza do 6-metrowej (drabina i uwaga jak wyżej), wąskiej studni.
Pod studnia od strony południowej znajduje się salka ozdobiona formami naciekowymi. Na wschodniej ścianie tej komory widoczne są interesujące formy korozji wodnej. W kierunku północnym prowadza szerokie, lecz niskie korytarze, częściowo rozwinięte na ukośnej szczelinie, a częściowo w zawalisku powstałym przez oberwanie się ławic.
Wydobycie szpatu prowadzono w jaskini w kilku miejscach, wybierając żyły kalcytu grubości 20-30 cm.
Namulisko jest gliniaste, w sali na dole miejscami piaszczyste.

Bibliografia: